To właśnie 15 listopada 1915 roku Politechnika Warszawska, której tradycje sięgają roku 1826, wznowiła działalność pod obecną nazwą i z polskim językiem wykładowym, rozpoczynając nieprzerwaną do dziś historię nauki i edukacji technicznej tworzonej w duchu nowoczesności. Lektura rekomendowanej pozycji pozwala lepiej zrozumieć architektoniczny krajobraz, w którym odradzała się polska nauka techniczna – w tym nasza Uczelnia.

O publikacji

Książka Piotra Kilanowskiego „Architektura gmachów użyteczności publicznej doby wczesnego modernizmu na ziemiach Królestwa Polskiego (1909–1914)” stanowi próbę kompleksowego opisania i uporządkowania budownictwa publicznego wznoszonego na terenie Królestwa Polskiego tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Jest to okres wyjątkowo ważny dla polskiej kultury architektonicznej – czas przejściowy, w którym tradycja historyzmu ustępowała miejsca ideom nowoczesności.

Autor wyznacza ramy badawcze obejmujące lata 1909–1914, traktując rok 1909 jako symboliczny początek rozwoju architektury wczesnomodernistycznej na ziemiach Królestwa. W analizie uwzględnia również niektóre budynki zrealizowane już podczas trwania wojny, o ile ich koncepcje architektoniczne zostały wypracowane wcześniej.

Zakres i charakter badań

Publikacja skupia się na obiektach trwałych, projektowanych i wznoszonych z użyciem solidnych materiałów – cegły, kamienia, betonu czy żelaza – z pominięciem architektury drewnianej. Autor bada budynki użyteczności publicznej w szerokim kontekście:

• - okoliczności powstania,
• - roli inicjatorów i projektantów,
• - zastosowanych rozwiązań konstrukcyjno-technicznych,
• - znaczenia społecznego budynku,
• - oraz jego późniejszych losów.

Szczególne miejsce zajmuje refleksja nad miejscem badanych realizacji w procesie narodzin wczesnego modernizmu – zjawiska, które w pierwszych latach XX wieku zaczęło na nowo kształtować oblicze architektury także na ziemiach polskich.

Wczesny modernizm a przełom epok

Omawiane przez autora budowle ukazują zróżnicowany obraz przemian stylistycznych. Nie wszystkie realizacje z tamtego okresu wpisują się jednoznacznie w modernistyczne tendencje, jednak większość z nich wyraźnie antycypuje zmiany, które miały zdominować architekturę następnych dekad.

Kilanowski precyzyjnie wyróżnia trzy podstawowe nurty:

• - konwencję zachowawczą – kontynuującą tradycję historyzmu,
• - konwencję zmodernizowaną (wczesnomodernistyczną) – wskazującą na rosnący wpływ modernizmu,
• - formy hybrydowe i przejściowe – łączące elementy tradycyjne i nowoczesne.

Taka klasyfikacja pozwala zrozumieć, jak dynamiczny i złożony był proces wyłaniania się nowego języka architektonicznego.

Dlaczego polecamy tę książkę?

Publikacja Piotra Kilanowskiego stanowi doskonałe tło historyczne dla zrozumienia epoki, w której odradzała się Politechnika Warszawska. Wczesnomodernistyczne budynki użyteczności publicznej – urzędy, szkoły, instytucje, obiekty infrastrukturalne – tworzyły przestrzeń, w której na nowo kształtowała się polska administracja, nauka i życie społeczne.

Rekomendując tę pozycję w przeddzień Dnia Politechniki Warszawskiej, chcemy podkreślić, jak ważne jest poznawanie kontekstu kulturowego i architektonicznego towarzyszącego odrodzeniu polskiej edukacji technicznej w 1915 roku. Książka ta pomaga zobaczyć ówczesną rzeczywistość urbanistyczną – środowisko materialne, z którego wyrastała nasza współczesna Uczelnia.

Źródło: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej