Politechnika w Powstaniu Warszawskim 80 lat później/ Warsaw University of Technology during the Warsaw Uprising 80 years later
Nadchodząca rocznica Powstania Warszawskiego to nie tylko wspomnienia heroicznych czynów. W 1944 roku Politechnika Warszawska prowadziła aktywną obronę swojego Kampusu, by osiemdziesiąt lat później przypomnieć o wydarzeniach i ich bohaterach w inicjatywach kolejnych pokoleń akademików.
Gdy w pierwszej połowie sierpnia 1944 roku Politechnika Warszawska została wysunięta przed zachodnią linię polskich pozycji powstańczych w jej bezpośrednim otoczeniu znalazły się zajęte przez Niemców budynki – przy ul. Koszykowej i Nowowiejskiej (wówczas ul. 6 Sierpnia). Uczelniany Kampus broniło VI zgrupowanie Obwodu Śródmieście Armii Krajowej, zwane 3 Batalionem Pancernym pod dowództwem kpt. Stefana Golędzinowskiego („Golskiego”). Jego oddziały zajmowały m.in. Wydział Architektury PW. W pierwszym dniu powstania sztab zgrupowania mieścił się przy ul. Polnej 50. Od 2 sierpnia funkcję centrum służb powstańczych pełnił gmach Architektury, gdzie zorganizowano również szpital przyfrontowy na 70 łóżek.
***
The upcoming anniversary of the Warsaw Uprising is not only about memories of heroic deeds. In 1944, the Warsaw University of Technology actively defended its Campus, and eighty years later it recalled the events and their heroes in the initiatives of subsequent generations of academics. Today WUT Museum returning to the events of those days presents the history of the uprising, which remains alive in the memories of generations. The film "Warsaw University of Technology in the Warsaw Uprising", prepared by the WUT Museum (in Polish only), shows both the heroic attitudes of the insurgents and their everyday life. Archival photographs, weapons including: submachine gun "Błyskawica", bayonet; everyday items such as mess tins, canteens and medical instruments testify to the hardship and risk taken by the defenders of the Campus, where we are shown around by doc. Dr. Eng. Wojciech Urbański from the WUT Museum. The exhibition of the same name, shown in film frames, takes us deep into time, also presenting documents, newspapers, posters, commemorative prints, fragments of burnt elements of building structures and insurgent armbands. Among the bullets and rifle shells, we will also see an exhibit that cannot be missed - an unexploded 500 kg German bomb from the time of the uprising, dropped on the Electrical Engineering Building of WUT.
We invite you to the exhibition from July 12 to October 15, 2024, on weekdays from 09:00-14:30
to the temporary exhibition hall at ul. Nowowiejska 22.
***
Po wybuchu powstania barykady budowano na ulicach wychodzących na Plac Politechniki. Pod ziemią powstały przejścia na ulicę Noakowskiego. Na dowódcę obrony terenu głównego Uczelni wskazano mjr. Kazimierza Falewicza ps. „Antoni”. A jak broniono Kampusu? Obrońcy Politechniki dysponowali moździerzem kalibru 88 mm, który obsługiwał pracownik PW Stefan Chudzyński ps. „Kowalski”. Na przestrzeni 2 tygodni kilkukrotnie odpierano ataki Niemców, wspieranych przez piechotę i czołgi. Szturm wroga na Politechnikę nastąpił dnia 19 sierpnia, choć już kilka dni wcześniej, 15 sierpnia, zaatakowano Gmach Fizyki, a 18 sierpnia ostrzelano z granatników i czołgów Gmach Główny PW. W nocy z 20 na 21 sierpnia oddziały kpt. „Golskiego” zajęły ruiny Gmachu Głównego oraz budynek Wydziału Chemicznego. O świcie niemieckie kontrnatarcie zmusiło polskie oddziały do odwrotu, a nieprzyjaciel umocnił się w zgliszczach politechnicznych budowli.
Podczas Powstania Warszawskiego, jak i całej okupacji, wielu naukowców i studentów wspierało swoimi umiejętnościami służby walczące z okupantem, nawet wówczas, gdy w kwietniu 1942 roku w miejsce Politechniki Warszawskiej powołano pod niemieckimi auspicjami Państwową Wyższą Szkołę Techniczną. Niezależnie od oficjalnej PWST funkcjonowała także konspiracyjna Politechnika, której p.o. Rektora był prorektor Stefan Straszewicz. Zajęcia odbywały się w konspiracji z nadawaniem stopni akademickich włącznie.
Powstańcze mundury i niewybuch niemieckiej bomby zrzuconej na Gmach Elektrotechniki
Podczas wojny zniszczeniu uległa większość wyposażenia Uczelni. Wypalone i w dużym stopniu zawalone były m.in. Gmach Główny, Gmach Technologii Chemicznej, Gmach Fizyki, Gmach Elektrotechniki i spłonęło całe politechniczne archiwum. Ale największe, i nie do zastąpienia, straty Uczelnia poniosła w ludziach. Szacunki wskazują, że Politechnika utraciła około 30% swoich pracowników. Wśród nich można wymienić profesorów takich jak: Stefan Bryła, Aleksander Bojemski, Roman Trechciński, Marian Lalewicz, Kazimierz Wóycicki, Oskar Sosnowski i wielu innych. Wśród poległych był także Tadeusz Zawadzki „Zośka”, syn prof. Józefa Zawadzkiego, Rektora Politechniki Warszawskiej. I choć „Zośka” zginął w walce z wrogiem niemal rok przez wybuchem Powstania, jego pseudonim nosił jeden z najbardziej znanych oddziałów zgrupowania „Radosław”.
Dziś, osiemdziesiąt lat później, Muzeum Politechniki Warszawskiej powracając do wydarzeń tamtych dni przybliża powstańczą historię, która pozostaje wciąż żywa we wspomnieniach pokoleń. Przygotowany przez Muzeum PW film „Politechnika w Powstaniu Warszawskim”, ukazuje zarówno heroiczne postawy powstańców, jak i ich życie codzienne. Archiwalne fotografie, broń w tym m.in. pistolet maszynowy „Błyskawica”, bagnet; przedmioty codziennego użytku takie jak menażki, manierki czy instrumenty medyczne świadczą o trudzie i ryzyku jakie podejmowali obrońcy Kampusu, po którym oprowadza nas doc. dr inż. Wojciech Urbański z Muzeum Politechniki Warszawskiej. Ukazana na filmowych kadrach wystawa o tej samej nazwie zabiera nas w głąb czasu, prezentując na ekspozycji także dokumenty, gazety, plakaty, druki okolicznościowe, fragmenty nadpalonych elementów konstrukcji budowlanych czy powstańcze opaski. Wśród pocisków i łusek karabinów zobaczymy także eksponat, którego nie można przeoczyć – niewypał 500 kg niemieckiej bomby z czasów powstania zrzuconej na Gmach Elektrotechniki.
W muzealnych zasobach znajduje się również sztandar 3 Batalionu Pancernego „Golski”. Pod jego pomnikiem na terenie Kampusu Centralnego PW jak co roku zostaną zapalone znicze i złożone wieńce w obecności w 1 Batalionu Czołgów, nielicznych już uczestników powstania, przedstawicieli władz PW, korporacji akademickiej „Sarmatia”, środowisk żołnierskich i weteranów oraz gości. Uroczystość, na którą zapraszają Środowisko 3 Batalionu Pancernego AK „Golski” oraz 7 Pułk Ułanów Lubelskich AK „Jeleń” odbędzie się 31 lipca o godz. 17:00. Po uroczystości o godz. 18:30 zostanie odprawiona msza św. w kościele Najświętszego Zbawiciela, a w godz. 19:30-21:00 Plac Politechniki stanie się areną dla pokazu sprzętu wojskowego. Jego uczestnicy będą mieli okazję zakosztować żołnierskiej grochówki. 2 sierpnia o godz. 10:00 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej nastąpi odsłonięcie tablicy upamiętniającej architektów i urbanistów, profesorów, wykładowców, pracowników i studentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, uczestników walk powstańczych, w 80. rocznicę Powstania Warszawskiego.
Uroczysta sesja Rady m.st. Warszawy, zwołana z okazji Dnia Pamięci Warszawy, z udziałem Ewy Malinowskiej-Grupińskiej, Przewodniczącej Rady m.st. Warszawy oraz Rafała Trzaskowskiego, Prezydenta m.st. Warszawy w Dużej Auli PW 31 lipca 2024 r.
Na wystawę zapraszamy w dniach 12 lipca-15 października 2024 r. w dni powszednie w godz. 09:00-14:30
do sali wystaw czasowych przy ul. Nowowiejskiej 22.
Szczegółowy harmonogram uroczystości 80 rocznicy Powstania Warszawskiego w Politechnice Warszawskiej dostępny jest na stronie głównej Uczelni >>
