Pamiętamy! Spotkanie przy pomniku 3 Batalionu Pancernego AK "Golski" z okazji 80 rocznicy Powstania Warszawskiego/ Commemoration of the "Golski" Battalion on the 80th anniversary of the Warsaw Uprising
31 lipca 2024 r. w przeddzień 80 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego przy pomniku 3 Batalionu Pancernego AK "Golski" przedstawiciele Politechniki, w asyście pocztów sztandarowych Środowiska 3. Batalionu Pancernego AK „Golski” oraz Korporacji Akademickiej Sarmatia, złożyli wieńce i zapalili znicze pod pomnikiem „Golskiego”.
W uroczystości, na którą zaprosili: Środowisko 3 Batalionu Pancernego AK „Golski” oraz 7 Pułk Ułanów Lubelskich AK „Jeleń”, Politechnikę Warszawską reprezentowali przedstawiciele władz Uczelni z prof. Robertem Zalewskim, prorektorem ds. studenckich oraz prof. Andrzejem Kuligiem, przewodniczącym Senackiej Komisji ds. Historii i Tradycji PW. Spotkanie przy pomniku odbyło się z udziałem środowisk kombatanckich i studentów oraz 1. Batalionu Czołgów, który w 2020 roku przejął dziedzictwo tradycji 3 Batalionu Pancernego AK „Golski”.
Trzon powstałego na przełomie 1939 i 1940 roku Batalionu stanowili oficerowie stacjonującego przed wojną w stolicy batalionu pancernego. Założycielami Zgrupowania byli Stefan Golędzinowski ps. „Golski” i kpt. Stanisław Łętowski ps. „Mechanik”. W trakcie powstania „Golski” walczył w ramach Podobwodu Śródmieście Południowe. Zakładano, że sierpniu 1944 r., zgrupowanie przejmie kontrolę nad rejonem Politechniki Warszawskiej i Kolonii Staszica. Po zajęciu przez Niemców Gmachu Głównego PW, 22 sierpnia 1944 r. „Golski” wziął udział w udanym ataku na stację telefonów przy ul. Piusa XI (aktualnie ul. Piękna). 5 października Batalion funkcjonujący w ramach 72 Pułku Piechoty 28 Dywizji Piechoty AK dostał się do niewoli, a wraz z nim część oficerów Komendy Głównej AK m.in. gen. Tadeusz Komorowski „Bór”.
***
On July 31, 2024, on the eve of the 80th anniversary of the outbreak of the Warsaw Uprising, at the monument of the 3rd Armored Battalion of the Home Army "Golski", representatives of the University of Technology, assisted by the banners of the Environment of the 3rd Armored Battalion of the Home Army "Golski" and the Sarmatia Academic Corporation, laid wreaths and lit candles at the monument to the "Golski" Battalion.
The core of the Battalion, established at the turn of 1939 and 1940, consisted of officers of the armored battalion stationed in the capital before the war. The founders of the Group were Stefan Golędzinowski pseudonim "Golski" and Capt. Stanisław Łętowski alias "Mechanic". During the uprising, "Golski" fought as part of the Śródmieście Południowe Sub-district. It was assumed that in August 1944, the group would take control of the area of the Warsaw University of Technology and the Staszica Colony. After the Germans occupied the Main Building of the Warsaw University of Technology, on August 22, 1944, "Golski" took part in a successful attack on the telephone station at ul. Piusa XI (currently ul. Piękna). On October 5, the Battalion operating as part of the 72nd Infantry Regiment of the 28th Infantry Division of the Home Army was captured, along with some officers of the Home Army Headquarters, including Gen. Tadeusz Komorowski "Bór".
***
Pomnik 3 Batalionu Pancernego AK "Golski" na terenie Kampusu Centralnego PW w honorowej asyście
A jak wyglądały dwa pierwsze powstańcze dni Batalionu?
1 sierpnia 1944 r.
Relacja Tadeusza Zalewskiego „Admirała” łącznika dowódcy Zgrupowania kpt. „Golskiego”
Rano 1 sierpnia 1944 r. sztab 3 Batalionu Pancernego przyniósł się do prywatnego mieszkania Golskiego na ul. Polną 46. Tam o godzinie 17:00 założyliśmy na cywilne ubrania biało-czerwone opaski. „Golski” wziął pistolet „parabellum”, adiutant jego (w życiu prywatnym szwagier) kpr. pchor. Mieczysław Adamski, niemiecki pistolet maszynowy MP-42 i tak w kilka osób, ku zdziwieniu i zaniepokojeniu mieszkańców kamienicy, zeszliśmy z III piętra do bramy. A następnie zajęliśmy stanowisko bojowe na parterze domu przy ul. Polna 50. Zaczęło się Powstanie Warszawskie.
Z publikacji Eligiusza Brulińskiego „3 Batalion Pancerny AK Golski” dowiadujemy się, że: 6 Zgrupowanie AK (3 Batalionu Pancernego „Golski”) nie wykonało swoich zadań w godzinie "W”. Jedynym obiektem wyznaczonym, który zajęto, były budynki Politechniki Warszawskiej (nieobsadzone przez Niemców). Atak na pozostałe obiekty, bądź się nie udał (Ministerstwo Komunikacji, Gmach Województwa), bądź w ogóle ataku, z powodu braku broni, nie podjęto (Szpital im. Piłsudskiego). Dowództwo 6 Zgrupowania spędziło wieczór 1 sierpnia i noc z pierwszego na 2 sierpnia 1944 r. w całkowitej izolacji od swoich Kompanii.
Autor wspomnianego wydawnictwa, w powstaniu używający pseudonimu: „Zarzycki”, podkreśla rosnącą rolę budynku Wydziału Architektury, gdzie przeniosło się dowództwo 6 Zgrupowania, zajmujące pomieszczenia dziekanatu: Przed świtem dowódca 6 Zgrupowania kpt. „Golski” wydał rozkaz kpr. pchr. „Zarzyckiemu” ewakuacji dowództwa 6 Zgrupowania i plutonu 149 do budynku Wydziału Architektury PW (w narożniku ul. Lwowska 12 róg Koszykowej 55). Z ul. Polnej 50 biegł odkryty odcinek ulicy około 200 m, potem przy przekraczaniu ul. Śniadeckich był ostrzał z bunkra sprzed budynku ul. Śniadeckich 17 (gimnazjum „Przyszłość”) zajętym przez Niemców na szpital wojskowy.
2 sierpnia 1944 r.
Relacja kpr. pchor. „Zarzyckiego”
Największym radosnym zaskoczeniem był wygląd ul. Lwowskiej. Wszystkie domy i niektóre okna były udekorowane biało-czerwonymi flagami wywieszonymi spontanicznie przez mieszkańców. Żołnierze plutonu 149 zostali zakwaterowani na pierwszym piętrze w kreślarni “Architektury”. Mieszkańcy przyszli zaraz na ul. Lwowską 12 z kanapkami, herbatą i zaproszeniami na śniadanie. Coś takiego przeżyłem jedyny raz w życiu. Wszyscy byliśmy jednością, z bliskimi sobie ludźmi. Otrzymałem polecenie wybudowanie jak najprędzej barykady na ul. Lwowskiej od strony Pola Mokotowskiego. Barykada powstała błyskawicznie przy udziale mieszkańców. Budulcem były stare meble, różne graty itp. Pod względem wojskowym była to raczej zawalidroga. Jednak przetrwała do końca powstania. 2 sierpnia rano nie potrafiliśmy jeszcze budować barykad, ale następne barykady były coraz lepsze.
Delegacja Politechniki Warszawskiej z prof. Robertem Zalewskim, prorektorem ds. studenckich w hołdzie bohaterom 3 Batalionu Pancernego AK "Golski"
Upamiętniający powstańcze wydarzenia pomnik 3 Batalionu Pancernego AK „Golski” zlokalizowano na skwerze (pomiędzy Gmachem Głównym a Gmachem Starej Chemii), leżącym na osi, gdzie w czasie wojny było przejście na Wydział Architektury pod ul. Noakowskiego. Odsłonięcia pomnika z inskrypcją „GOLSKI/ Obrońcom Politechniki/W Powstaniu Warszawskim 1944/ Żołnierzom 3-go Batalionu/ Pancernego AK/Dawni towarzysze broni 1999/ Politechnika Warszawska/ 3 Batalion Pancerny AK Golski” dokonali wspólnie 13 września 1999 r. Rektor Politechniki Warszawskiej prof. Jerzy Woźnicki oraz uczestnicy Powstania z 3 Batalionu AK „Golski”. Pierwotnie bohaterskie walki upamiętniać miał czarny, granitowy głaz narzutowy, dostarczony przez Dyrekcję Budowy Metra. Finalnie projektant pomnika prof. Konrad Kucza-Kuczyński wykorzystał w konstrukcji płytę grubości 10 cm, przestrzeloną pancernymi pociskami, z których jeden w niej pozostał do dziś. Płyta jak i umieszczona z lewej strony tablicy gąsienica czołgu pochodzą z Wojskowych Zakładów Badawczych w Zielonce.
Miejsca pamięci 3 Batalionu Pancernego AK „Golski” na Wydziale Architektury PW
Wspomniany powyżej pomnik 3 Baonu Pancernego AK „Golski” nie jest bynajmniej jedynym świadectwem upamiętniającym obrońców tej wojskowej formacji w rejonie Politechniki Warszawskiej. Wśród pozostałych znajdują się: Skwer 3 Baonu Pancernego AK „Golski” położony u zbiegu ulic Koszykowej i Noakowskiego oraz miejsca pamięci przy ul. Koszykowej 55 na Wydziale Architektury PW.
Przebieg Powstania Warszawskiego w Politechnice Warszawskiej przybliża artykuł: Politechnika w Powstaniu Warszawskim 80 lat później
