Nieznane fakty z życia PW cz. 1. Wszystkie kolory Gmachu Głównego/Unknown facts from the life of WUT part 1. All colors of the Main Building
Opierając się na dokumentacji historycznej, popartej decyzją konserwatora zabytków, a dotyczącej projektu remontu elewacji Gmachu Głównego PW, rozpoczynamy wycieczkę po kolorach jego XIX wiecznej fasady.
W 2024 roku mija 10 lat, gdy górujący nad Placem Politechniki budynek Uczelni zaczął zyskiwać nowe barwy, a rusztowanie zakryło dobrze znaną braci akademickiej fasadę. Niemniej starania nad odmianą oblicza Gmachu Głównego PW były podejmowane znacznie wcześniej, tak aby na 100-lecie Odnowienia Tradycji Politechniki Warszawskiej* ten najważniejszy budynek Kampusu Centralnego w maksymalnym stopniu oddawał kolor fasady XIX wiecznego pierwowzoru. Jak powstawał Gmach Główny i dlaczego rewitalizacja elewacji budziła tyle emocji – odpowiedzi dostarcza niniejszy artykuł.
***
Over the following decades, the color of the facade of the Main Building, built in 1899-1902 and designed by S. Szyller and B. Rogóyski, was subject to both atmospheric factors and numerous renovations that did not necessarily reflect the original condition. There were various shades of beige and even yellow. Additionally, the plasters suffered from the unwanted patina of urban pollution. Based on the expert opinion and 62 drillings made in the elevation in 2013, further actions were taken to change the current image. To ensure that the final effect does not lose its color, work has also been planned, including: on removing scalded and loose plaster fragments, structurally strengthening the substrate, or cleaning and renovating the surface and decorative elements. In 2015, the work was completed and the facade gained a creamy-pink shade consistent with the original prototype.
***
Początkowo lokalizacja Kampusu Uczelni rozpatrywana była m.in. w Parku Aleksandryjskim na warszawskiej Pradze. Ostatecznie za najodpowiedniejszą, uznano teren po II Wystawie Higienicznej u zbiegu ulic Nowowiejskiej i Polnej o powierzchni ok. 70.000 m2. Jego wartość wynosiła wówczas ok. 1 miliona rubli. Władze miasta przekazały plac nieodpłatnie Instytutowi Politechnicznemu im. Cara Mikołaja II (późniejszej Politechnice Warszawskiej). Następnie zajęto się problemem wyboru projektu, z których pierwszy był wzorowany na gmachu Politechniki Kijowskiej. Ze względu na zbyt duże gabaryty w stosunku do powierzchni działki pod inwestycję – projekt odrzucono. Do realizacji zatwierdzono propozycję dwóch architektów: Stefana Szyllera i Bronisława Rogóyskiego. W poszukiwaniu dalszych inspiracji architekci w towarzystwie Kazimierza Obrębowicza udali się w podróż po Europie. Bogatsi w nowe doświadczenia, uzupełnili projekt wedle klasycznych reguł, jakie propagowały wówczas uczelnie europejskie na czele z Ecole des Beaux-Arts (jej słuchaczem był Rogóyski) oraz Akademią Sztuk Pięknych w Petersburgu znanej dobrze Szyllerowi. Gmach Główny Warszawskiego Instytutu Politechnicznego stał się tym samym typowym przykładem architektury późnego historyzmu odwołującego się do stylistyki włoskiego renesansu i klasycyzującego baroku.
Gmach Główny Politechniki Warszawskiej w 2013 r.
Gmach wznoszono w latach 1899-1902. Do czasu jego otwarcia zajęcia dla studentów Instytutu Politechnicznego, który zainaugurował działalność rok przed wmurowaniem kamienia węgielnego (1898 r.) pod Gmach Główny tj. 8 września 1899 r., prowadzone były w kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 81, w dawnej siedzibie fabryki tytoniu „Union”, podarowanej Instytutowi przez przemysłowca Jana Blocha.
Przez następujące po sobie dekady kolor fasady Gmachu Głównego, zainspirowany podróżami architektów po europejskich uczelniach, poddawał się zarówno czynnikom atmosferycznym, jak i licznym remontom, które niekoniecznie odzwierciedlały stan pierwotny.
Pojawiały się różne odcienie beżów, a nawet żółci. Dodatkowo tynki ulegały niechcianej patynie miejskich zanieczyszczeń. „W toku prac przygotowujących obiekt do renowacji, wyodrębniono dwie podstawowe grupy barw składających się na dawne kolorystyki elewacji. Są to powłoki o charakterze malatur barwy kremowo-beżowej oraz biele. Wyniki te są zbieżne z danymi archiwalnymi, na podstawie których można podjąć próbę odtworzenia dawnego wyglądu obiektu.” Na podstawie przytoczonej ekspertyzy i dokonanych 62 odwiertów w elewacji podjęto dalsze działania zmierzające ku zmianie dotychczasowego wizerunku.
Decyzja Stołecznego Konserwatora Zabytków z dnia 21 sierpnia 2013 r. uwzględniła malowanie elewacji farbami silikatowymi. Dla detali rzeźbiarskich przewidziano malowanie farbą laserunkową w kolorystyce ustalonej w trakcie badań stratygraficznych. Kolory przyporządkowano wzornikowi KABE tj.:
- - fryzy pod gzymsami - kolor kremowy K 10040,
- - ściany i detale architektoniczne kolor kremowo-różowy K 10660,
- - detale rzeźbiarskie, archiwolty, bazy i kapitele kolor beżowo-różowy K 10620.
Aby końcowy efekt nie stracił rumieńców, zaplanowane zostały także prace polegające m. in. na usunięciu odparzonych i odspajających się od podłoża fragmentów tynku, wzmocnieniu strukturalnym podłoża, czy oczyszczeniu i renowacji płaszczyzny oraz elementów dekoracyjnych.
Świeżo odnowiona fasada Gmachu Głównego początkowo budziła dużo emocji, a wilgotne jeszcze tynki doczekały się w prasie takich nagłówków jak „Carski róż czy majtki babci?” po przed remontowej „przeterminowanej musztardzie” **. Po dziesięciu latach stonowany już biegiem czasu kolor reprezentacyjnego Gmachu Politechniki Warszawskiej delikatnie wtopił się w miejski krajobraz, a początkowe kontrowersje odeszły do kanonu akademickich opowieści.
Gmach Główny Politechniki Warszawskiej w 2015 r.
